VATICAANSE INSTRUCTIE OVER GEBEDEN OM GENEZING NIET GEHEEL DUIDELIJK

Kees Slijkerman

In september 2000 publiceerde de Congregatie voor de Geloofsleer een instructie over gebeden om genezing. In de publiciteit werd dit - niet geheel ten onrechte - direct in verband gebracht met de diensten die aartsbisschop Milingo (1) in Italië houdt en die via de tv veel aandacht trekken. Verschillende bisschoppen en Vaticaanse instellingen lijken daarmee in hun maag te zitten, terwijl duizenden Italianen die diensten juist graag bezoeken. Een paar punten in de instructie hebben heel direct te maken met de werkwijze van aartsbisschop Milingo. Zo staat er uitdrukkelijk in dat zelfs een bisschop of kardinaal die een liturgische viering voor genezing organiseert, daarvoor toestemming moet vragen aan de plaatselijke bisschop (art. 4), dat het absoluut verboden is de exorcisme-gebeden uit het Rituale Romanum op te nemen in de viering van de heilige mis (art. 8) en dat het gebruik van televisie tijdens gebeden om genezing valt onder toezicht van de diocesane bisschop (art. 6).

IETS HELPEN ONTWIKKELEN

Los van de kwestie Milingo is er echter veel meer over dit document dat "allereerst bedoeld is om de plaatselijke bisschoppen te helpen de gelovigen op dit gebied beter te begeleiden, door te bevorderen wat goed is en te corrigeren wat vermeden moet worden". Bisschoppen die iets willen helpen ontwikkelen in het pastoraat voor de talloze mensen die naar innerlijke of lichamelijke genezing verlangen, vinden hier veel goed materiaal bijeen. Kort samengevat: Genezen is een deel van de zending van Christus, een zending die Hij via zijn Kerk voortzet. In de liturgische boeken staan tal van gebeden om genezing. Gaven van genezingen worden in positieve zin genoemd in de Bijbel en de kerkgeschiedenis.

ONDUIDELIJK

Waar het document echter onduidelijk wordt is in paragraaf II,5 Het charisma van genezing, in het perspectief van deze tijd. De teneur is: We kunnen veilig spreken over gestorven heiligen die achteraf gezien kennelijk een gave van genezing hadden. Zolang er om genezing gebeden wordt met goedgekeurde liturgische teksten is alles onder controle. En ook als bisschoppenconferenties "aanpassingen op de riten van de ziekenzegening" ter goedkeuring aan Rome gaan voorleggen, zoals de instructie vraagt. Maar wat moet je als bij iemand regelmatig blijkt dat zij / hij een gave van genezing heeft ontvangen van de Heilige Geest? Op die vraag geeft de Congregatie geen duidelijk antwoord. Veelzeggend is in dit verband dat niet vermeld wordt hoe Vaticanum II en de Katechismus van de Katholieke Kerk over de gaven van genezingen spreken.

VATICANUM II

Toegespitst op de gaven van genezingen komt de leer van Vaticanum II hier op neer: elke gelovige die van de heilige Geest een charisma heeft ontvangen om ziekten te genezen heeft "het recht en de opdracht deze in de Kerk en in de wereld te gebruiken tot welzijn van de mensen en tot opbouw van de Kerk" (AA3; LG12). En in de Katechismus staat: "Aan sommigen geeft de heilige Geest een speciale gave om ziekten te genezen" (KKK 1508).

Kunnen mensen met deze gaven dan maar vrij hun gang gaan? Heeft het concilie misschien teveel ramen en deuren opengezet? Zeker niet. Er werd namelijk vastgesteld dat de bisschoppen de taak hebben te beoordelen of charisma's authentiek zijn (van de heilige Geest afkomstig) en ordelijk worden gebruikt. Het is jammer dat deze prachtige evenwichtige uitspraken van het concilie niet in de instructie staan. Zou aartsbisschop Bertone, de secretaris van de Congregatie, toch bang zijn dat het hek van de dam is, met die vrije charisma's van de Geest? Hij richt zich vooral op het naleven van liturgische regels.

RUIMTE

Welke ruimte laat de instructie nu over voor gebeden om genezing en voor mensen met een charisma om ziekten te genezen? Om deze vraag te beantwoorden wordt een simpel onderscheid gemaakt tussen liturgische vieringen en niet-liturgische vieringen. "Gebeden om genezing worden als liturgisch beschouwd als ze zijn opgenomen in de goedgekeurde liturgische boeken; anders gaat het om niet-liturgische gebeden" (art.2). "Zorgvuldig moet vermeden worden dat vrije niet-liturgische gebedsbijeenkomsten verward worden met liturgische vieringen in strikte zin" (art.5). In die vrije gebedsbijeenkomsten kan heel veel en ze vallen toch onder het toezicht van de plaatselijke bisschop.

Welke ruimte is er in de litúrgische vieringen? "In de viering van de heilige mis, de sacramenten of het getijdengebed" moeten geen gebeden om genezing worden ingevoegd, staat in artikel 7, maar op het moment dat daarvoor voorzien is mag in de voorbeden wel om genezing van zieken worden gebeden.

WAT ER NIET IN STAAT

Belangrijk bij zo'n document is ook wat er níét in staat. Zo legt de instructie geen beperkingen op aan de zogenaamde 'woorden van kennis', die bijvoorbeeld bij pater Tardif een belangrijke rol speelden. Onder invloed van het concilie en de charismatische vernieuwing is een heel scala van charisma's weer tot leven gekomen. Eén van die charisma's is dat mensen ingevingen krijgen van de heilige Geest: profetische woorden van stichting, vermaning en troost (1 Kor.14,3) of woorden van kennis. Dikwijls is de inhoud van een woord van kennis iets met genezing, bijvoorbeeld: "de Heer is nu iemand aan het genezen die al lange tijd pijn heeft aan haar rechterknie, ze voelt daar een warmte". Maar het kan ook gaan over iemands verleden of het verstaan van je roeping. Woorden van kennis zijn geen gebeden om genezing en op zich ook geen gaven van genezing; dus het is niet zo vreemd dat deze instructie er geen aandacht aan schenkt.

NA DE ZEGEN

Een goede vormgeving die niet botst met de instructie en in de praktijk vaak wordt toegepast is dat er direct na een eucharistieviering een vrije gebedsbijeenkomst begint, waarin persoonlijk met mensen wordt gebeden om wijsheid, inzicht, genezing, kracht of wat maar gevraagd wordt. Daarbij kunnen verschillende elementen veel ruimte krijgen: getuigenissen, zang en gebed, handoplegging, spontane Schriftlezingen, onderrichtingen, etc. Binnen de liturgie is voor deze elementen niet altijd voldoende ruimte.

Elke eucharistieviering eindigt met een zegen en zending. Als uitwerking daarvan is het zeer gepast om te bidden met aanwezigen die naar meer heelheid verlangen. In het veel gezongen lied "Wij hebben voor u gebeden" zit de evangelische oproep: "leg handen op aan wie lijden, dat het heil tot de hemel reikt". De instructie legt niemand beperkingen op om dat na de zegen te doen.